Werk in de toekomst?

Bizar was het om te zien hoe snel onze economie en arbeidsmarkt in elkaar stortte toen het Corona virus zich verspreidde, de beurzen donker rood kleurden en de regering de eerste maatregelen moest aankondigden. Het leger zzp’ers dat wel heel abrupt hun werk en inkomsten verloren zag gaan en vaak geen buffer bleken te hebben. Maar ook de vele flex werkers, de 0-uren contractanten in de horeca, de sport en cultuur sector, de platform business en ga zo nog maar even door.

——

Nederland telde in 2019 zo'n 1,9 miljoen flexwerkers, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek. Een groot deel van deze groep krijgt of heeft het al het zwaar te verduren door de corona crisis. Vooral in de horeca werken veel flexibele werknemers. 131.000 kelners, barmannen en -vrouwen hebben een flexibel contract, zo'n 55.000 keukenhulpen en 17.000 koks. Door de corona maatregelen is vooral hun positie onzeker geworden, zeggen zowel het CBS als de vakbonden. (Bron: NOS.nl)

——

Dit zullen we nu eindelijk eens structureel moeten gaan oplossen want de arbeidsmarkt blijft zich snel veranderen.

”The labor market is changing rapidly, almost on a daily basis. This is driven by challenges such as demographic change, globalization, record migration levels, and the need for a more diverse and inclusive working population. As a result, the question of how to develop human capital sustainably is becoming a pressing one. At Randstad, we believe this is not the responsibility of an individual, it is a joint responsibility, as also emphasized by the UN Sustainable Development Goals”. (Jacques van den Broek CEO & Chairman Randstad N.V. Rapport sustainability@work 2020 - sustainable transformation)

”The emerging contours of the new world of work in the Fourth Industrial Revolution are rapidly becoming a lived reality for millions of workers and companies around the world. The inherent opportunities for economic prosperity, societal progress and individual flourishing in this new world of work are enormous, yet depend crucially on the ability of all concerned stakeholders to instigate reform in education and training systems, labour market policies, business approaches to developing skills, employment arrangements and existing social contracts. Catalyzing positive outcomes and a future of good work for all will require bold leadership and an entrepreneurial spirit from businesses and governments, as well as an agile mindset of lifelong learning from employees”. (Bron: The Future of Jobs Report 2018 World Economic Forum)

Naast dat de arbeidsmarkt snel verandert heeft de zogenoemde prestatiemaatschappij ook een serieus effect op het welzijn van werknemers. Steeds meer werknemers gaan gebukt onder mentale druk en psychische problemen. Er wordt een stevig beroep gedaan op mensen hun veerkracht. Als werkstress niet beter wordt aangepakt, is in 2030 een op de vier werknemers wegens burn-out klachten uitgevallen of veel minder inzetbaar aldus voorspellingen van Arbo Unie.

In het eboek ‘Mooi Werk’ van Ben Tiggelaar beschrijft hij op pagina 31 onder de hoofdstuk titel ‘werk als god’ de huidige issues van werken erg duidelijk.

'De New Yorkse schrijver en predikant Tim Keller houdt zich bezig met levensbeschouwelijke vragen rond werk. Volgens hem zijn er vier dingen aan de hand waardoor we geen evenwichtige relatie meer hebben met werk in onze cultuur en waardoor we steeds meer druk en onrust ervaren.

• Allereerst loopt onze baanzekerheid steeds verder terug. Ook in Nederland hebben steeds minder mensen een vaste job. Laat staan een baan voor het leven.

• Ten tweede is de prestatiedruk toegenomen. Wie een mooie baan met een net salaris heeft gevonden, belooft impliciet om zich een slag in de rondte te werken. En als je dat niet wilt, staat er iemand anders klaar om je plek in te nemen.

• Ten derde maakt technologie het mogelijk om altijd en overal met werk bezig te zijn.

• De vierde ontwikkeling gaat volgens Keller echter dieper en fungeert bovendien als een versterker van de eerste drie. Veel mensen ontlenen hun identiteit aan hun baan en hun prestaties. Vroeger wist je wie je was door je familie, je gezin, je kerk of de plek waar je woonde. Nu bepaalt voor veel mensen hun werk wie ze zijn. ‘Wat doe jij?’ of ‘Wat zijn jouw plannen?’ zijn vragen die we anderen en onszelf doorlopend stellen.’

Hoe ziet werken en de arbeidsmarkt er in de toekomst uit? Gaat technologie daadwerkelijk veel menselijke arbeid overnemen? Is er in de toekomst minder werk voor iedereen? Hebben we wel de juiste skills voor het werk van de toekomst? Hoe zorgen we ervoor dat we betekenisvol werk (gaan) doen? Hoe zorgen we voor meer gelijkwaardigheid en minder ongelijkheid? Hoe zorgen we ervoor dat iedereen mee kan blijven doen? Allemaal vragen die spelen, waar we wat mee moeten en waarvoor we nu de kans hebben om er iets aan te doen!

Y. Harara schrijft in zijn boek ”21 lessen voor de 21ste eeuw” op blz 38 er het volgende over. ‘We hebben geen idee hoe de arbeidsmarkt er in 2050 uit zal zien. We zijn het er met zijn allen wel over eens dat machine learning en robotica bijna alle beroepen zullen veranderen’ ….. ’Sommigen geloven dat miljarden mensen over een luttele tien, twintig jaar in economische opzicht als volslagen overbodig zijn. Andere beweren dat automatisering zelfs op de langere termijn nieuwe banen en meer welvaart voor iedereen zal blijven genereren’ ….. ’Toch zijn er goede redenen om aan te nemen dat het dit keer anders is en dat machine learning een echte game-changer is’.

Uitgangspunten zijn voor mij in ieder geval:

We doen alleen nog maar werk dat goed is voor de wereld én mensheid. De wereld is samen met de mensen de belangrijkste stakeholder. Duurzaam, circulair, co2 neutraal, vanuit de mindset van consu-minderen en gericht op welzijn voor een ieder.

We investeren in de vitale beroepen! Goede salarissen en dito arbeidsvoorwaarden. Er is voldoende budget voor scholing en er is ruimte voor innovatie. Minder opgelegde procedures en systemen om prestaties te meten (als schijnzekerheid) maar vertrouwen in de professionals teruggeven met nuttige ondersteunende tools.

We investeren in het welzijn van medewerkers. We verminderen arbeidsverzuim en uitval.

We stimuleren preventie en veerkracht. Stress moet echt minder gewoon worden.

We realiseren een inclusieve arbeidsmarkt die zich richt op het potentieel van mensen. Iedereen doet mee. Niet meer de ervaring van mensen telt (vooral) maar de kennis en vaardigheden en het ontwikkelingspotentieel zijn doorslaggevend(er). We stoppen met de diploma inflatie.

Voor een sociaal rechtvaardiger wereld zou ook onze opvatting ten aanzien van een ‘succesvolle carrière’ moeten veranderen: je kunt ook succesvol zijn als je zinvol bijdraagt aan de maatschappij vanuit je identiteit, uniciteit, authenticiteit en passie. Verander het paradigma ten aanzien van de niveaus in het onderwijs: VWO is niet hoger dan VMBO en HAVO. Liever hebben we het niet meer over ‘niveau’ maar over verschillende onderwijsvormen. Zo is VMBO een praktische onderwijsvorm, VWO is een theoretische onderwijsvorm en HAVO zit er uiteraard tussenin. Dat geldt ook voor de vervolgopleidingen, MBO is niet lager dan HBO en WO. Ze zijn complementair aan elkaar, zo werkt het in de praktijk ook. Bedenk eens welke beroepen tijdens de corona crisis als vitaal worden aangemerkt. Dat zijn veelal de beroepen met een ‘lage opleiding’ en deze zullen we meer moeten gaan waarderen, letterlijk in geld uitgedrukt.

'Life long learning’ is de norm. Om een betere match te krijgen tussen de arbeidsmarkt van de toekomst en de benodigde competenties zal opleiden, bij- en omscholen, en structureel investeren in de ontwikkeling van human capital een top prioriteit van de politiek en iedere organisatie moeten zijn.

‘Terwijl menselijk kapitaal schaarser wordt en de arbeidsproductiviteit maar weinig stijgt, is het risico dat we per saldo te weinig investeren in onderwijs. Investeer – als deeloplossing – in een ‘Tripadvisor’ voor het volwassenenonderwijs, betogen Marieke Blom en Marcel Klok. Dit kan de economische groei op termijn versterken'. (Bron: Marieke Blom, Marcel Klok, “Zet in op een ‘Tripadvisor’ die volwassenen de weg wijst in het onderwijs”, Me Judice, 21 oktober 2019)

We belonen eerlijk(er). Lagere salarissen in de top en hogere belastingen voor de groot verdieners. Misschien wel een salarisplafond als je in dienst bent van een onderneming. We verminderen actief het verschil tussen arm en rijk.

Volgens mij gaan we in de toekomst vooral 3 soorten professionals op de arbeidsmarkt onderscheiden:

1. Professionals in loondienst; zij die werken bij een organisatie en een full-/parttime dienstverband hebben.

2. Flexibele professionals: zij die meerdere flexibele dienstverbanden, professies hebben.Denk dan aan 1 dag in de week drone operator voor een logistics company, 1 dag in de week data analist voor een platform onderneming en 2-3 dagen in de week grafisch designer zijn voor een bedrijf / meerdere organisaties.

3. Zelfstandig professional: zij die een eigen onderneming hebben (met of zonder personeel) en als zodanig bij de KvK staan ingeschreven.

Met name voor categorie 2 en 3 zullen we de zaken beter moeten regelen. Meer basis zekerheden en fondsen om schokken te kunnen opvangen.

Op 21 april organiseerde de MRA University het tweede webinar over de effecten van de corona crisis op de arbeidsmarkt. Onder de titel ‘lerende wijs de crisis uit’ ging prof. dr. Ton Wilthagen, hoogleraar Arbeidsmarkt Tilburg University, in op de vraag in hoeverre deze crisis de kwetsbaarheid van onze arbeidsmarkt aantoont en hoe we kunnen bouwen aan een toekomstbestendige arbeidsmarkt. Een aantal uitdagingen die belemmerend werken voor de noodzakelijke transities op de arbeidsmarkt waar de corona crisis nu om vraagt zijn:

• De huidige infrastructuur is niet toegesneden op flexwerkers en ook niet op transities van sector naar sector.

• Er zijn nog weinig individuele leerbudgetten. Er komt in de toekomst een publiek budget. Hierover bracht de SER eerder ook een advies uit.

• Er is nog geen ‘Netflix’ voor de arbeidsmarkt

• Op nationaal niveau is er nog geen laagdrempelig, kwalitatief en online toegankelijk aanbod van werk.

• Er is nog geen eenduidig skills paspoort, waardoor er nog te weinig matching plaatsvindt op basis van de skills die een werkzoekende heeft.

• Ook signaleert Wilthagen uitdagingen bij de overgangen van school naar werk en van niet-werk naar werk.

Om alvast een inkijkje te krijgen in de ‘jobs of the future’ lees dan het artikel ‘Careers of the Future: 42 Professions of Tomorrow’. Welke studiekeuze zou je als jongere hier nu al voor moeten maken?