TERUG NAAR NORMAAL? NEE!

Nederland na Corona?

Er wordt stevig op los geschreven en gediscussieerd op tv en de diverse (social) media hoe het nu verder moet na de corona crisis met de wereld in het algemeen en met Nederland in het bijzonder. Van goedwillende amateur deskundigen - zoals ik - tot zeer gerespecteerde professionals en instituten.

‘Naarmate de markt dominanter werd, raakten steeds meer mensen ervan overtuigd dat we hier op aarde zijn om te produceren en te consumeren. En dat zolang we de economie maar blijven voeden, dit er vanzelf voor zorgt dat de welvaart van enkelen leidt tot het welzijn van velen. Daar zit precies het probleem. Want wat we nu merken, is dat het tegenovergestelde het geval is. Inmiddels leidt meer welvaart tot minder welzijn. Zaken als klimaatverandering, bio-diversiteitsverlies en het toenemende aantal burn-outs zijn allemaal onlosmakelijk verbonden aan economische groei. Groei is inmiddels een verarming geworden.” (Bron: videoportret op maatschapwij.nu met Kees Klomp - expert betekenis economie)

Voor de directeur van het Internationaal Energie Agentschap (IEA), Fatih Birol is duidelijk waar het nu heen moet. ‘De corona crisis is ernstig maar zeer waarschijnlijk tijdelijk. Intussen is de dreiging van klimaatverandering, die van ons vraagt de uitstoot van broeikasgassen substantieel te verlagen, blijvend. De crisis van vandaag moet niet de aanpak van die uitstoot hinderen’, vindt Birol. ‘De stimuleringsplannen die nu gemaakt worden bieden een ‘uitstekende kans’ om aan een toekomst met duurzame energie te bouwen’. (Bron: Trouw, 6 april 2020)

Op de website van managementscope.nl stond op 7 april een artikel van Simone Heidema, Petri Hofsté, Nienke Meijer met de titel TERUG NAAR 'NORMAAL'? ALSJEBLIEFT NIET! ‘De wereld staat op z’n kop. Dat forceert binnen alle gelederen van de samenleving een radicale transformatie. We zien nu hoe we noodgedwongen anders werken, leren en met elkaar omgaan. Op menselijk niveau zijn we in een inktzwart scenario terechtgekomen, maar vanuit een breder perspectief bezien creëert de crisis momentum en potentie voor versnelde hervorming van ons economisch en sociaal systeem. Het coronavirus heeft een zwakke plek in onze samenleving schaamteloos blootgelegd’.

Dus wat nu was de vervolgvraag in het artikel.

‘Vanuit de wetenschap dat we kwetsbaar zijn, moeten we snel bouwen aan een sterker fundament. Robuustheid creëren, zodat we reserves hebben zodra we opnieuw moeten incasseren. Waarop dat gestoeld is? Niet op een nieuwe hang naar het oude en weer meer regels en controlesystemen. Maar op onze bereidheid om te bouwen aan vertrouwen en daarop gebaseerde belang-overstijgende samenwerking’.

Maar hoe kunnen we de veerkracht en het herstelvermogen van onze systemen veranderen? ‘Dat begint ten eerste met het reduceren van complexiteit en het schrappen van onnodige regels. We zien nu dat we wendbaarder zijn als we uit het keurslijf stappen. De manier waarop mensen massaal verantwoordelijkheid nemen – docenten die uit het niets thuisonderwijs geven, zorgpersoneel dat zich vanuit eigen kracht en bevlogenheid inzet, werknemers die met behulp van technologie vanuit huis het bedrijf draaiende houden – vormt een inspiratie voor de toekomst’.

‘Ten tweede zouden bedrijven, groot en klein, de corona crisis kunnen aanwenden voor introspectie, zelfonderzoek naar hun maatschappelijke rol en verantwoordelijkheid als onderneming. Korte termijn winstmaximalisatie, uitkeren van reserves en optimaliseren van de balans met schuld, met name ten behoeve van de aandeelhouder, kunnen nooit doelen op zich zijn. Het maakt ons juist kwetsbaarder’.

‘Op de derde plaats geldt anno 2020 nog onverminderd dat we op onze hoede moeten zijn voor instituties en systemen die too big to fail zijn. Zolang het falen van de ene partij de ondergang van de andere partij betekent, blijven we een kaartenhuis en hebben we onvoldoende lessen getrokken uit de vorige crisis’.

Volgens de schrijvers van het artikel ‘lijkt het erop dat we meer dan ooit bereid zijn te bouwen aan een ongekende transformatie, die een gezonder en minder complex systeem zal opleveren. We moeten de moed opbrengen om de maatschappij als geheel te dienen; mens én milieu. Dat vergt persoonlijk leiderschap en daadkracht van ons allen’.

‘What matters now is leadership. This is an extraordinary situation and it requires extra ordinary measures from extraordinary human beings’. Paul Polman

Als je diverse artikelen en opinies van deskundigen (VN, IMF, DNB, ING etc) er op naleest gaat er een herstel komen maar bovenal dient er een transitie plaats te vinden naar een betere wereld. Want de corona crisis legt pijnlijk bloot dat onbeperkte groei op een eindige planeet niet mogelijk is. En die eindigheid wordt niet zozeer door klimaat bepaald, maar door grondstoffen, materialen, natuur, biodiversiteit en ruimte. We moeten toe naar een 'economie van de 21ste eeuw'. Deze duurzame en sociale economie is niet de aan groei verslaafde, op fossiele brandstoffen draaiende machine waarin de egoïstische 'homo economicus' centraal staat. Deze eeuw, waarin duidelijk is geworden dat de mensheid op planetaire grenzen stuit, heeft behoefte aan een geheel andere benadering.

Als een van die benaderingen zou het Donut-Model van Kate Raworth kunnen dienen. De donut is een uitstekend beeld om dat uit te leggen. Het broodje zelf, de ronde ring, is veilig, rechtvaardig, duurzaam gebied. Daar produceert, consumeert, leeft iedereen zonder schade aan natuur of klimaat toe te brengen, is er voldoende voedsel en werk, gezondheid en democratie. In het gat van de donut geeft Raworth de tekorten weer: daar willen mensen overal ter wereld zich aan ontworstelen. De binnenste ring van het broodje is het sociale fundament, wat minimaal nodig is voor welzijn. Aan de buitenrand doemt het ecologisch plafond op, zoals luchtvervuiling, klimaatverandering, uitgeputte bodems. Een duurzame economie schiet niet over het zoete deeg heen. Dus transitie naar een betere wereld en realisatie van een sociaal fundament zonder het overschrijden van ecologische plafonds.

Een opzet voor die betere wereld was eigenlijk al jaren gaande. Eerst via de zogenaamde Millenniumdoelen, die liepen van 2000 tot 2015. Later omgezet naar de Sustainable Development Goals (SDG’s). Het corona crisis heeft ons daar een beetje van afgeleid.

Anderzijds kan je ook zeggen dat het corona crisis duidelijk heeft laten zien dat wij in staat zijn -als het er écht toe doet- wel degelijk te investeren en grote sommen overheidsgeld vrij te maken, allerlei steunmaatregelen versneld te implementeren en o.a. onderwijs, werken, menselijk gedrag snel aan te passen aan de nieuwe (noodzakelijke) werkelijkheid.

En dat is goed nieuws!