OMT 2.0: Democratie & Leiderschap

‘But the truth is that climate change hasn’t stopped. In the race to limit global warming to1.5˚C, the clock is still ticking’.

Ten tijde van crisis -maar zeker ook daarna- is de juiste balans tussen democratie en leiderschap van groot belang. De Nederlandse regering heeft zich tijdens de corona crisis laten adviseren en leiden door het Outbreak Management Team (OMT) met het RIVM als belangrijkste gezicht naar buiten. Het OMT komt bij elkaar op het moment dat bestaande draaiboeken te weinig houvast bieden bij de uitbraak van een infectieziekte. De vorige keer dat dat gebeurde, was in 2009 bij de Mexicaanse griep. Vanwege Covid-19 heeft de directeur van het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM -Jaap van Dissel-, het OMT op 24 januari voor het eerst bij elkaar geroepen. Het overleg is vertrouwelijk, leden mogen niet naar buiten treden. Hoewel de leden zijn uitgenodigd omdat ze bestuurder of expert zijn bij een medische organisatie of wetenschappelijk instituut, spreken ze op persoonlijke titel en is alleen het advies openbaar.

Als we zometeen voor de uitdaging staan ‘hoe verder na Corona’ zouden de ‘lessons learned’ en de ‘best practices’ van het OMT proces ons goed van pas kunnen komen. Want -zoals gezegd- we hebben nog een belangrijke crisis op te lossen en een reeds ingezette transitie verder af te maken: de klimaat crisis en het realiseren van de 17 SDG’s per 2030.

‘We cannot deal with one existential crisis by ignoring another. Before COVID-19 even had a name, we viewed COP26 as one important moment for governments to prove their delivery on their Paris Agreement promises. (Bron: website e3g.org)

Dus een OMT achtig proces en aanpak is wat mij betreft gewenst. Een team dat vorm, inhoud en richting gaat geven aan de zogenaamde Corona Exit, aan de transitie naar een duurzaam Nederland en het realiseren van de SDG’s. Enerzijds omdat we het Nederlandse (politieke) leiderschap hiermee wederom gebruik laten maken van experts en anderzijds om de kwaliteit -en hopelijk ook de snelheid- van de democratische besluitvorming te laten toenemen.

Daarbij weten we dat in crisistijd diversiteit van cruciaal belang is. Het levert slimmere beslissingen op, een divers team is minder vatbaar voor groepsdruk en in staat zaken vanuit meerdere perspectieven te onderzoeken, analyseren.

Hoe zou dat OMT 2.0 team eruit kunnen zien? Grappig genoeg gaf tijdens het schrijven van dit document (april '20) Jan Rotmans (hoogleraar Transitiekunde) op Twitter ook al een aanzet voor zo’n team (inmiddels is het er en heet Break Out Team En zelfs bij het debat op 22 april in de 2e Kamer over de aanpak van het kabinet van de corona crisis kwamen diverse voorstellen voor een OMT 2.0 (o.a. van Klaas Dijkhof VVD) langs.

En dat de Sociaal Economische Raad ook al nadenkt over de toekomst na het corona crisis verbaasde me uiteraard niet. Op hun site betoogd SER-voorzitter Mariëtte Hamer dat het belangrijkste is deze epidemie samen door te komen en goed op elkaar te letten. Daarnaast ziet ze het als een taak van de SER om toch nu al vooruit te kijken. Zij heeft daarom het initiatief genomen voor een denktank waaraan naast de sociale partners ook instellingen als het Centraal Planbureau, het Sociaal Cultureel Planbureau, het Centraal Bureau voor de Statistiek, De Nederlandsche Bank, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en Clingendael deelnemen. De crisis leert ons volgens Hamer hoe belangrijk het is om alle kennis te bundelen. “Met elkaar komen we verder en kunnen we het kabinet goed adviseren. Hopelijk krijgt het ook een beetje een zwaan-kleef-aan-effect, want we kunnen alle deskundigheid gebruiken. De denktank heeft inmiddels haar eerste adviezen aan de regering gegeven.

Wat mij betreft bestaat het OMT 2.0 / Denktank uit de onderstaande disciplines / leden (met de opmerking van Jan Rotmans erbij dat het wel friskijkers en dwarsdenkers moeten zijn).

Het is slechts een aanzetje zonder volledigheid te pretenderen. De voorzitter van deze groep is in ieder geval de Sociaal Economische Raad (SER). Als leden stel ik voor:

• Een oud top ondernemer / CEO die een ‘SDG believer & climate rolmodel’ is.

• Sociaal Cultureel Planbureau, CBS, Clingendael, DNB.

• Een ruime jongeren delegatie.

• SocialEnterprise.nl, MVO NL, Urgenda, MKB-NL, VNO-NCW.

• Hoogleraren Transitiekunde, Klimaat, Social Science, Economics, Filosofie, Ethics, Antropologie etc.

• Een psycholoog/psychiater, kleine delegatie vanuit ’Volksgezondheid’ en RIVM.

• Een schrijver/journalist, kunstenaar, circulair ontwerper, ai/data/ict wetenschapper.

• Een voormalig landelijke politicus en een burgemeester (openbaar bestuur / veiligheid).

• Vertegenwoordigers van de religieuze-, cultuur-, sport- en onderwijs sector.

Om de democratische uitgangspunten en waarden van Nederland in dit soort processen te waarborgen respecteren we natuurlijk de grondwet en verricht de 2e kamer uiteraard hun wettelijke taken. Maar wel -wat mij betreft- met korte(re) debatten, minder partijen / eenmansfracties en minder vaak het gebruik van commissies die er wat van moeten vinden. Tevens pleit ik voor periodieke online ‘crowd referenda’ om te polsen hoe de NL bevolking over een en ander denkt. Zeg maar het EenVandaag Opiniepanel 2.0, maar dan groots(er)!

Tot slot mogen wat mij betreft de ministers minder (partij-) politiek gedreven zijn maar meer leider zijn / leiderschap tonen dat het (inter-) nationaal langere termijn belang (stake holder model) dienen.

Ik ben benieuwd wat ik hiervan ga terugzien bij komende 2e kamer verkiezingen!